Güncel Verilerle Tarımda Vahşi Sulamanın Yarattığı Tahribat

Doğanın bize sunduğu kaynakları geleceğe aktarmanın yolu sadece bugünü değil, geleceği de düşünerek ölçülü ve verimli bir şekilde kullanmaktan geçiyor. Peki, bugün en temel doğal kaynağımız olan suyu ne kadar verimli kullanıyoruz? Tatlı sularımızın ortalama %70’inin harcandığı tarımsal faaliyetlerde gerçekleştirilen yüzey sulama yöntemlerinden biri olan  salma (vahşi) sulamaya “Dur.” demediğimiz müddetçe bu sorunun cevabı, maalesef “Hayır.” Bu nedenle hem tatlı su kaynaklarımızı israf eden hem toprağın yapısını bozan hem de ürüne zarar veren vahşi sulamadan vazgeçmenin çoktan zamanı geldi. 

Vahşi Sulama Nedir?

Tarımda yağmur sularının yetmediği noktada sulama yapılarak yetiştirilen ürünlerin su ihtiyacı karşılanır. Ancak sulama yaparken esas ilke, su kaybının en az kayıpla tüm tarlaya yayılmasını sağlamak olmalıdır. Fakat vahşi sulamada bu ilke göz ardı edilerek su, tarla başındaki kanallardan tarla üzerine rastgele yayılmaya bırakılır. Ancak randımanı en düşük yöntem olan vahşi sulama ile tarlanın her tarafını eşit olarak sulamak mümkün değil. Ülkemizde ise kullanım alanının çok sınırlı olması gerekirken sulama kültürünün düşük olduğu yörelerde işçilikten kaçınmak için bu yöntem tercih edilir. Bu yöntem, hem toprağın verimliliğini etkiler hem de tükenebilir bir doğal kaynak olan suyun geleceğini tehdit eder.

Dünya çapında en fazla su tüketimi tarım alanlarında gerçekleşiyor. Türkiye’nin Su Ayak İzi Raporu’na göre Türkiye’nin su ayak izinin %89’unu tarımsal faaliyetler oluşturuyor. Yani tarımsal faaliyetler, malların veya hizmetlerin üretiminde tüketilen doğrudan ve dolaylı su miktarlarını bütüncül bir şekilde ele alan su ayak izi hesabında en yüksek paya sahip. Doğrudan kullanılan suya baktığımızda ise 2021 yılı verilerine göre toplam su kullanımının %77’sini tarımsal sulama maksatlı su kullanımı oluşturduğunu görmek mümkün.

Bununla beraber, tarımda, en fazla su kaybının yaşandığı sulama yöntemi ise vahşi sulamanın da içinde olduğu yüzeysel sulama teknikleri. Çünkü yüzey sulama esnasında %35 ile %60 arasında su kaybı yaşandığı belirtiliyor.

Vahşi Sulamanın Zaraları Neler?

Yüzey sulamanın su kaybı oranlarından da anlaşıldığı gibi vahşi sulama, tarımda su israfının artmasının başlıca sebebi. Ancak vahşi sulama, sadece suyun geleceğini olumsuz etkilemiyor, aynı zamanda tarımsal faaliyetlerin gerçekleştiği toprağın verimliliğini düşürüyor.

Vahşi sulama ile toprak, gereğinden fazla su ile karşı karşıya kalır. Bu da toprak gözenekleri içindeki havanın su ile dolmasına sebep olarak toprağın hava alamamasına sebep olur. Tarımsal arazide yetiştirilen ürünlerin havasız kalması sonucu kökler, ihtiyacı olan havayı alamaz. Havasız kalan bitkinin kök bölgesi, sürekli nemli kalacağı için de bozulmalar meydana gelir. Bu da demek oluyor ki tarımsal faaliyetlerde yapılan kontrolsüz sulama, aynı zamanda gıda israfının artmasına da neden olan bir durumdur. Bu nedenle tarım arazilerinin kontrollü bir şekilde sulanması hem su hem de gıda israfı açısından oldukça önemlidir.

Ne Yapılmalı?

Vahşi sulamanın zararlarına “Dur.” demenin yolu ise üreticiyi sulama konusunda bilgilendirmekten geçiyor. Çünkü yüzey sulama dışında hem su kaybının minimum seviyede olduğu hem de ürünlerin ihtiyacı olan suyu alabileceği birçok farklı yöntem mevcut. Bu sulama yöntemlerini ise genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:

Yağmurla Sulama Yöntemi: Bu sulama yönteminde su, basınçla doğal yağışa benzer bir şekilde tarım arazisine serpilir. Böylece yağış oranın daha az olduğu bölgelerde yapay bir yağmur etkisi yaratılarak bitkilerin büyümesi sağlanır. Klasik, center pivot, ağaç altı mikro yağmurlama gibi farklı çeşitleri bulunur.

Toprak Altı Sulama Yöntemi: Toprak altına yerleştirilen borularla sulama yapılarak taban su seviyesi düzenlenir. Bu yöntemle bitkinin kök bölgesindeki hava ve su dengesi, en iyi şekilde ayarlanır.

Damla Sulama Yöntemi: Bu yöntemde toprak yüzeyine veya yüzeyin hemen altına yerleştirilen borular ve damlatıcılar yardımıyla sulama yapılır. Toprak yüzeyinin tamamı değil, sadece damlaların düştüğü yer ve çevresi ıslatılır. Bu nedenle sulama yöntemlerinin arasında en az su kaybı yaşanan yöntem olarak karşımıza çıkar.altına yerleştirilen borularla sulama yapılarak taban su seviyesi düzenlenir. Bu yöntemle bitkinin kök bölgesindeki hava ve su dengesi, en iyi şekilde ayarlanır.

Biz de Eksim olarak “Yeteri Kadar En Doğru Karar” anlayışıyla, tarımsal üretimde verimli sulama yöntemlerinin kullanımını yaygınlaştırmak için Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çiftçilerimize yönelik uygulamalı eğitimler veriyor, sulamada akıllı sistemlere geçiş yapmak isteyen çiftçilerimize destek sağlıyoruz.

Doğal kaynakların geleceği için bireysel olarak neler yapabileceğini “İleriyi Görmek İçin Geriye Bakmak: Daha İyi Bir Gelecek İçin Değiştirebileceğimiz 3 Davranış” yazımızdan okuyabilirsin.